Το τελευταίο διάστημα ξεκίνησαν από την οικεία Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, εκ νέου οι εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών του Ναού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στα Μεσκλά Νομού Χανίων (δήμου Μουσούρων, στην πρώην επαρχία Κυδωνίας). Με την ευκαιρία αυτή λοιπόν θα περιγραφεί μία από τις παλαιότερες (βάσει της χρονολόγησης του ναού) τοιχογραφίες Ιαματικού Αγίου στην Κρήτη. Ο ναός έχει δύο οικοδομικές φάσεις, είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος με προσθήκη νάρθηκα στα δυτικά. Η απεικόνιση βρίσκεται στον νότιο τοίχο, μέσα σε μετάλλιο.
Ο Άγιος Δαμιανός παρουσιάζεται νέος, αγένιος, με πολυτελή ένδυση που προσιδιάζει περισσότερο στο εικονογραφικό πρότυπο του Αγίου Παντελεήμονος (Διονύσιος ο εκ του Φουρνά, 1909). Οι τοιχογραφίες του ναού έχουν δημοσιευτεί από τον φημισμένο μελετητή Αναστάσιο Ορλάνδο ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 (Ορλάνδος, 1955-56).  |
| Μετάλλια Αγίων Αναργύρων, Αγίων Κοσμά και Δαμιανού (Ορλάνδος 1955-1956, 147). |
Στην περίπτωση του Αγίου Δαμιανού, αναφέρει ότι ο Άγιος στο δεξιό του χέρι κρατά κεκλιμένον τον σταυρό του Μάρτυρα. Θα υποστηριχθεί εδώ ότι πρόκειται απεναντίας για παράσταση χειρουργικού εργαλείου. Αν και δεν είναι απόλυτα όμοιο, μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί καλλιτεχνική απόδοση ενός χειρουργικού μαχαιριδίου, μίας φλεβοτόμου, σε σύγκριση με αντικείμενα που έχουν βρεθεί σε ανασκαφικά δεδομένα. Μπορεί να συγκριθεί ενδεικτικά με δημοσιευμένα εργαλεία (Παπανικόλα-Μπακιρτζή, 2002).
Παρουσιάζεται ένα χειρουργικό εργαλείο που αποτέλεσε ένα απαντώμενο συχνά εικονογραφικό μοτίβο για τις παραστάσεις Ιαματικών Αγίων διαχρονικά, μέχρι και τις μέρες μας. Όσον αφορά την επιλογή του χώρου του ναού, ένα ζήτημα που μπορεί να αναλυθεί είναι η διασύνδεση με ιαματικές πρακτικές ή ιδιότητες στη συγκεκριμένη θέση. Μπορεί εύλογα να υποτεθεί ότι η επιλογή δεν ήταν τυχαία.
Θα παρατεθεί μία σύντομη καταγραφή των συνθηκών που ενισχύουν αυτή την υπόθεση.
Πρόκειται για ένα σημείο στους πρόποδες των Λευκών Ορέων με διαχρονική ανθρώπινη παρουσία, με άφθονο υδάτινο δυναμικό και στο πέρασμα μεταξύ των πεδινών περιοχών του Βορρά και του οροπεδίου Ομαλού και των ορεινών περιοχών του Νότου.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΟΡΛΑΝΔΟΣ, Α. 1955-56. Δύο βυζαντινά μνημεία της Δυτικής Κρήτης: α) Ο Χριστός των Μεσκλών, β) Ο Άϊ Κυρ Γιάννης του Αλυκιανού-Κουφού. Αρχείον των Βυζαντινών Μνημείων της Ελλάδος.
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑ-ΜΠΑΚΙΡΤΖΗ, Δ. (επ.) 2002. Ώρες Βυζαντίου, Καθημερινή Ζωή στο Βυζάντιο, Αθήνα.
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΕΚ ΤΟΥ ΦΟΥΡΝΑ 1909. Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης και αι κύριαι αυτής ανέκδοτοι πηγαί, εκδιδομένη μετά προλόγου νυν το πρώτον πλήρης κατά το πρωτότυπον αυτής κείμενον, Αγία Πετρούπολη, Παπαδόπουλος-Κεραμεύς, Α.
