Αν ο Παρθενώνας στην Αθήνα εντάσσεται στα μνημεία παγκόσμιας αναγνωρισιμότητας, ένας ομώνυμος μικρός οικισμός στη Σιθωνία της Χαλκιδικής άρχισε να γίνεται σιγά σιγά γνωστός από τα μέσα της δεκαετίας του 1990.
Μερικές σκέψεις μετά από μια μικρή επίσκεψη.
 |
| Ο σημερινός δρόμος ανηφορίζει ανάμεσα στους παλαιούς ελαιώνες. Προέλευση φωτογραφίας : http://instagram.com/echaritopoulos |
ΘΕΣΗ: Ο οικισμός βρίσκεται σε υψόμετρο 350 μέτρα στους ψηλούς λόφους που διατρέχουν κατά μήκος τη Σιθωνία στη Χαλκιδική. Το φυσικό τοπίο διακρίνεται από τη χαμηλή μεσογειακή βλάστηση και το πευκοδάσος υψηλότερα από το χωριό, ενώ οι παλαιοί ελαιώνες που χρησιμοποιούνται και στις μέρες μας απλώνονται χαμηλότερα προς τη θάλασσα, διαμορφώνοντας τον κοντινό παραγωγικό χώρο του οικισμού.
Η θέση είναι προσεκτικά επιλεγμένη ανάμεσα σε μικρά ρέματα με ροή νερού, διασφαλίζοντας την παροχή ύδατος στον οικισμό. Τα εγγενή βιοκλιματικά χαρακτηριστικά του μεσημβρινού προσανατολισμού του χωριού βελτίωναν τις καθημερινές συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων.
 |
| Ένας πληροφοριακός πίνακας βρίσκεται δίπλα στον υποτυπώδη χώρο στάθμευσης στην είσοδο του οικισμού. |
ΙΣΤΟΡΙΑ: Το χωριό ανάγει την ίδρυση του στη μεσαιωνική εποχή και είναι γνωστό σε γραπτές πηγές της οθωμανικής εποχής. Εγκαταλείφθηκε, όπως και πολλά άλλα χωριά της ελληνικής υπαίθρου μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 άρχισε να επαναχρησιμοποιείται εποχιακά ως τουριστικός προορισμός. Παλαιές οικίες επισκευάστηκαν για χρήση ως εξοχικά ή ξενώνες, ενώ άρχισαν να κτίζονται καινούριες κατασκευές (υποτίθεται) διατηρώντας την αυθεντικότητα του παραδοσιακού οικισμού.
 |
| Η ανατολική πλευρά του ναού του Αγίου Στεφάνου |
 |
| Η δυτική πλευρά του ναού του Αγίου Στεφάνου. |
Εκεί ανεγέρθηκε ο λιθόκτιστος Ιερός Ναός προς τιμήν του Αγίου Στεφάνου. Ο αρχιτεκτονικός τύπος του ναού είναι τρίκλιτη βασιλική, ο οποίος συνηθίζονταν στην οθωμανική εποχή. Ο ναός χρονολογείται στον 19ο αιώνα, συγκεκριμένα το 1837.
Κοντά στον ναό, ένα αποκατεστημένο διώροφο κτίσμα επαναχρησιμοποιείται σήμερα ως λαογραφικό μουσείο, το οποίο όμως το πετύχαμε κλειστό το ανοιξιάτικο πρωινό Κυριακής που ανεβήκαμε στο χωριό.
Ανάμεσα στον ναό και το σημερινό λαογραφικό μουσείο βρίσκεται η μικρή πλατεία με τη βρύση και τον πλάτανο.
 |
| Το λαογραφικό μουσείο (απάνω) και εκθέματα από τον αύλειο χώρο του (κάτω). |
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ: Τα κτίσματα του οικισμού εντάσσονται στην παραδοσιακή βαλκανική αρχιτεκτονική, ορισμένες με επιρροές από την αστική - βιομηχανική αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα. Ήταν συχνά διώροφες, με προσανατολισμό στον άξονα Ανατολής - Δύσης και την πρόσοψη στα δυτικά. Η κατασκευή τους ήταν λιθόκτιστη, με διαδεδομένη την παρουσία της ξυλείας στις ξυλοδεσιές των τοίχων, τα δάπεδα του ορόφου, τα κουφώματα και τα διακοσμητικά στοιχεία. Η επιλογή των υλικών και του τρόπου δόμησης, της θέσης του οικισμού, του προσανατολισμού των οικιών προσέδιδε "αρχέγονα" βιοκλιματικά χαρακτηριστικά, που τόσο έχουν εκλείψει από την μαζική αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα.
 |
| Ένα όμορφο σπίτι ξεπροβάλει! Προέλευση φωτογραφίας: http://instagram.com/echaritopoulos |
 |
| Παλαιά κατασκευή σε καλή επανάχρηση ως ξενώνας. Προέλευση φωτογραφίας: http://instagram.com/echaritopoulos |
Η οικιστική ανάπτυξη που προέκυψε μετά τα 1990s παρουσίασε τα στοιχεία που παρατηρήθηκαν και σε άλλους παραδοσιακούς ελληνικούς οικισμούς τη ίδια περίοδο. Η άνοδος της αξίας της γης και οι νέες τουριστικές χρήσεις οδήγησαν σε μια ταχεία τοπική ανάπτυξη που διαφοροποίησε το χαρακτήρα του οικισμού. Ο αγροτικός - κτηνοτροφικός χαρακτήρας μεταβλήθηκε σε τουριστικό χωρίς ωστόσο η κατοίκηση να είναι μόνιμη, οπότε έγινε ακόμη ένας οικισμός περιοδικής χρήσης.
 |
| Η βόρεια πλευρά του οικισμού, με παλαιές και νέες κατασκευές. |
Κυρίως η αναγκαιότητα για δομημένους χώρους επέβαλλε την εντατική χρήση του σκυροδέματος τόσο στις αποκαταστάσεις των παλαιών οικιών όσο και στην ανέγερση καινούριων, παρόλες τις διατάξεις για τη διαφύλαξη των παραδοσιακών μορφών από τις δημόσιες υπηρεσίες. Βέβαια αν κάποιος ρωτούσε τι θα ήταν προτιμότερο, η ανάπτυξη έτσι όπως ήρθε ή η πλήρης εγκατάλειψη, μία απάντηση θα ήταν δύσκολη, αλλά θα έτεινε προς την ανάπτυξη, με ό,τι επιπτώσεις κι αν είχε.
 |
| Πιθανώς όταν ολοκληρωθεί να μην φαίνεται τόσο άσχημο αισθητικά, αλλά λιθόκτιστο δεν θα ήταν πιο ταιριαστό στον χώρο; |
Το ζήτημα είναι από εδώ και πέρα τι θα μπορεί να γίνει, καθώς συνεχίζονται οι ανεγέρσεις οικίες, όσο κι αν η κρίση οδηγεί και σε πωλήσεις πια... ενώ υπάρχουν παλαιά κτίσματα που περιμένουν αποκατάσταση και επανάχρηση, που εδώ όμως θα πρέπει να γίνει με βασικό γνώμονα στον σχεδιασμό το σεβασμό στη μορφή και τις αξίες που ενέχουν καθώς και την αναζήτηση αειφόρου ανάπτυξης.
 |
| Οι επιπτώσεις της κρίσης; |
 |
| Στον οικισμό ακόμη επιβιώνουν παλαιά οικοδομήματα. Το συγκεκριμένο βρίσκεται κεντρικά, στην εποχή του θα ήταν ένα πραγματικά πολύ όμορφο κτήριο. Το να παραμείνει έτσι δεν είναι λύση, θα καταστραφεί στην πορεία του χρόνου. Η ανάπτυξη είναι λύση για την προστασία του, αρκεί να γίνει ελεγχόμενα, γιατί αν στα χρόνια της ευημερίας έγιναν λάθη, φανταστείτε μέσα στην οικονομική κρίση με τις επιδιώξεις για μείωση του κόστους και πιθανώς την αδυναμία εποπτείας από τις δημόσιες υπηρεσίες πόσο εύκολα μπορούν να γίνουν καταστροφές στο παραδοσιακό ανθρωπογενές τοπίο. |
Ίσως είναι δύσκολο να αποκτήσει ο οικισμός ξανά μόνιμη κατοίκηση, καθώς οι παλαιοί κάτοικοί του προτίμησαν την αστικοποίηση του Νέου Μαρμαρά, αν και πια οδικώς η απόσταση είναι μικρή και το κλίμα πολύ καλύτερο. Αν όμως η μόνη ουσιαστική χρήση για παλαιούς οικισμούς αυτού του τύπου είναι η τουριστική, το ζήτημα είναι πως να αποδεχτούν οι διάφοροι stakeholders της περιοχής ότι πραγματική προστιθέμενη αξία στο προϊόν τους είναι μια ολιστική προσέγγιση με διαρκή διατήρηση του παραδοσιακού χαρακτήρα τόσο του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, των κτισμάτων δηλαδή και του οικισμού, όσο και του φυσικού περιβάλλοντος γύρω από το χωριό.
Η αλήθεια επίσης είναι ότι και ο οικισμός Παρθενώνας, είναι ένας προορισμός all year around, αρκεί να τον αντιμετωπίσουν έτσι οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες των εγκαταστάσεων εκεί και να μην αρκούνται στα πρόσκαιρα κέρδη του καλοκαιριού και του όποιου γνωστού πελατολογίου. Η διαδικτυακή διαχείριση του τουρισμού πια δίνει ασύλληπτες δυνατότητες έστω και για μικρής κλίμακας μονάδες, αλλά πρέπει να την αντιμετωπίζει κανείς με τον δέοντα σεβασμό.
 |
| Πανοραμική θέα από τον οικισμό. |
